Rituelen rond de dood

De rituele gebruiken rond sterven, de gestorvene en de nabestaanden zijn na de jaren vijftig van de vorige eeuw sterk verminderd. De ontkerkelijking en de naoorlogse 'doe maar gewoon' houding zorgden voor ontmanteling van de meeste (voornamelijk christelijke) rituelen rond sterven en dood. De verschrikkingen van de tweede wereldoorlog zorgde voor een andere, minder positieve houding tegenover de christelijke geloofsstructuur, en mensen waren hard bezig met de wederopbouw van het land. De kerken liepen leeg, en de handelingen rond sterven en afscheid werden losgemaakt van geloof. De nieuwe manier: kort en zakelijk van aard, en gestript van alles wat maar spiritueel voelde.

Ook nu in onze tijd voelen we nog de echo's van die ommezwaai. De meeste handelingen rond sterven en uitvaart zijn nog steeds overwegend kort en praktisch. Waar vroeger een priester de overledene en de nabestaanden begeleidde, is er nu niet altijd ondersteuning aanwezig. Alle handelingen rond afscheid moeten in principe gestroomlijnd verlopen, in tijdskaders passen, en met het hoofd worden gecontroleerd.

Voor sommige mensen is deze strakke manier passend. Voor anderen niet.

Natuurlijk kan een overgang van leven naar dood, praktisch gezien, zonder rituelen. Maar als we dat doen, merken we steeds weer dat er iets mist. Soms krijgen emoties te weinig ruimte, soms stokt de rouw. Onderzoeken tonen aan dat rituele kaders iets positiefs toevoegen. Rituelen zijn van belang om de overgangsfase van leven naar dood te markeren en te vergemakkelijken, voor de overledene zelf en voor degenen die achterblijven. Rituelen geven een kader waarbinnen alle betrokkenen kunnen stilstaan bij het vertrek van een geliefde en er mee om kunnen gaan. De gestorvene gaat verder, de nabestaanden moeten ook verder.

De maatschappij is in de loop der jaren sterk veranderd: Het christendom, ooit de grootste spirituele stroming in Nederland, speelt nu een steeds kleinere rol in het verzorgen en begeleiden van rituelen rond de dood. In onze multiculturele samenleving zijn er nu meerdere spirituele wegen te bewandelen: er is meer keuze en er is meer informatie beschikbaar. Veel mensen lopen tijdens het leven een ander spiritueel pad dan hun voorouders. Maar welke ondersteuning kun je krijgen als je niet kerkelijk bent, geen aanhanger bent van een van de grote geloven, maar wel inziet dat het sterfproces een belangrijk overgangsmoment is, waarbij een rituele invulling wenselijk is? Wat als je wel steun wilt hebben, voor jezelf, voor een van je geliefden tijdens dat overgangsmoment? En welke invullingen zijn er mogelijk?

Persoonlijke zienswijze

Wat kan ik voor u doen?

Ik ben een rouwvrouw, iemand die helpt bij de overgang van leven naar dood. Voor mij is de fysieke dood niet het einde, maar een overgangsmoment in de cirkel van leven. Na het sterven van het fysieke lichaam gaat de ziel verder met zijn/haar reis. Ik kan een stukje meereizen met die ziel, eventuele angsten verkleinen, helpen met het loslaatproces en een stervende/net gestorvene passende handvatten aanreiken waardoor de ziel van hem of haar lichter op pad kan gaan.

Ik ben een rouwvrouw, iemand die kan helpen bij de overgang van leven naar dood. Voor mij is dit een roeping. De dood is altijd al een van de rode draden in mijn leven geweest, en mijn leven is gevormd door twee grote gebeurtenissen. Toen ik een kind was stierf mijn beste vriendin onverwachts aan nekkramp. Ik was vier en zij was vijf. Toen ik volwassen was stierf mijn hartsvriendin onverwachts door een bloedprop in haar hersenen. Ze was 46. De gebeurtenissen rond het sterven van mijn vriendinnen hebben mij verwond en gevormd. Ik herinner mij nog de onmacht toen ik op de gang stond als klein meisje, terwijl mijn beste vriendin stierf. Ik mocht niet bij haar en heb geen afscheid kunnen nemen. Ik had haar graag ondersteund maar dat mocht niet. Ik herinner mij de onmacht toen naast het bed zat van mijn hartsvriendin, die hersendood in bed lag. Toen de familie besloot om haar te laten gaan, heb ik haar ondersteund.

Ik heb gewerkt in verschillende verpleeghuizen en heb daar de eenzame stervenden bijgestaan, zij die niemand meer hadden. Meestal waren deze mensen niet aangesloten bij een van de grote geloofstructuren, en daarom kwam er geen priester naast hun bed zitten. De hardwerkende verpleegkundigen zijn door de werkdruk niet altijd in staat om naast een stervende te zitten, ze hebben een andere taak. Ook artsen hebben hun eigen taak: het leven verlengen waar mogelijk, en pijn wegnemen met de beschikbare middelen.

Als sjamaniste heb ik andere beelden over sterven en de dood. In het sjamanisme gaat men ervan uit dat de dood niet het einde is. Ik had in het begin geen vaste rituelen waaruit ik kon putten, dus ik moest ze zelf maken en beleven. Daarnaast deed ik onderzoek naar oude Nederlandse rituelen, schreef boeken en artikelen over de dood, sprak met mensen die op verschillende manieren te maken hebben met de dood: de doodgraver, de priester, de vrijwilligers in de hospices. Door mijn werk als rouwvrouw probeer ik een aantal oude tradities in ere te herstellen.

Er komt steeds meer ruimte voor persoonlijke invulling rond sterven en afscheid nemen, en ik wil daar graag mijn bijdrage aan leveren door mijn rituele ervaring in te zetten. Door mijn spirituele achtergrond kan ik andere vormen van begeleiding aanbieden.

Boeken

De dood is een van de rode draden in mijn boeken. 'Ademtocht' gaat geheel over de dood, en ik ben momenteel een nieuw boek aan het schrijven. In sommige culturen en in sommige spirituele stromingen zoals het sjamanisme en het boeddhisme leert men tijdens het leven al hoe men goed voorbereid kan sterven. Er bestaat een Tibetaanse dodenboek met daarin voorbereidende rituelen en ook het Keltische dodenboek vertelt over de wegen te bewandelen zijn na het sterven. Wij hebben nog steeds toegang tot die oude kennis. Ik probeer de kennis te bundelen en het in een boekvorm te gieten: Het Noordwest-Europese dodenboek.

Daarin ook de oudere rituelen uit onze streken, en nieuwe toepassingen.

Opleidingen

Ik geef opleidingen aan mensen die de stervenden, de gestorvenen en de nabestaanden willen ondersteunen en bied daarnaast mijn hulp aan hen die persoonlijke begeleiding willen. Mijn studenten beginnen hun plaats als rouwvrouw of zielenman in te nemen.

De kennis die ik heb opgedaan deel ik in mijn opleidingen. Ik vertel over de oude rituelen en universele kaders, zoals het levenswiel, en heb daarnaast een dodenwiel en het rouwwiel ontwikkeld. Hierop staan alle fasen van het leven van de dood- en alle fasen van rouw.

Rouwvrouw/Zielenman

• Rituelen rond sterven
• Begeleiding van mensen in de laatste fase van hun leven en hun geliefden
• Begeleiding van de net overledene
• Rituelen rond rouwverwerking

Klik hier voor algemene informatie over de Rouwvrouw - Zielenman.

Klik hier voor de opleiding Rouwvrouw - Zielenman